การประกันคุณภาพการศึกษา (Educational Quality Assurance ) หมายถึงการสร้างมาตรฐานคุณภาพการบริการจัดการของสถานศึกษาเพื่อพัฒนาคุณภาพของผู้เรียนอย่างต่อเนื่อง  สร้างความมั่นใจให้ผู้รับบริการทางการศึกษาทั้งที่เป็นผู้รับบริการโดยตรง  ได้แก่  ผู้เรียน ผู้ปกครอง  และผู้รับบริการทางอ้อม  ได้แก่ สถานประกอบการ ประชาชน และสังคมโดยรวม

การประกันคุณภาพภายใน ( Internal Quality Assurance ) หมายถึง  การประเมินและการติดตามตรวจสอบคุณภาพมาตรฐานการศึกษาของสถานศึกษาภายใน  โดยบุคลากรของสถานศึกษานั้นเอง  หรือโดยหน่วยงานต้นสังกัดที่มีหน้าที่กำกับดูแลสถานศึกษานั้น

การประกันคุณภาพภายนอก  ( Externat Quality Assurance ) หมายถึง  การประเมินผลและการติดตามตรวจสอบคุณภาพและมาตรฐานการศึกษาของสถานศึกษาจากภายนอก โดยสำนักงานรับรองมาตรฐานและประเมินคุณภาพการศึกษา ( องค์การมหาชน ) บุคคลหรือหน่วยงานภายนอกที่สำนักงานดังกล่าวรับรองเพื่อเป็นการประกันคุณภาพและให้มีการพัฒนาคุณภาพและมาตรฐานการศึกษาของสถานศึกษา

***************************************************************************************************

ระบบการประกันคุณภาพ (Quality Assurance System) หมายถึง ระบบที่ก่อให้เกิด ผลดี ทำให้ผู้ใช้บริการได้รับบริการที่มีคุณภาพได้มาตรฐาน ในวงการศึกษาได้ดัดแปลง ระบบการประกันคุณภาพมาใช้เพื่อประกันคุณภาพตามมาตรฐานการศึกษา เช่น

- ระบบ ISO (International Standardization and Organization) เป็นมาตรฐาน ระบบคุณภาพที่มีการเน้นในหลักการ เป้าหมายและจุดประสงค์ สามารถใช้เป็นเครื่องมือใน การปรับปรุงประสิทธิภาพในการผลิต หรืองานบริการที่รวมการประกันคุณภาพและการ ควบคุมคุณภาพ เพื่อสร้างความเชื่อมั่นว่าผลิตภัณฑ์ของผู้บริการเป็นไปตามความต้องการ ทางคุณภาพของลูกค้า

- ระบบ TQM (Total Quality Management) เป็นระบบที่ปรับปรุงการวางแผน การจัด องค์กร และทำความเข้าใจในกิจกรรมที่เกี่ยวกับแต่ละบุคคลในแต่ละระดับเพื่อปรับปรุง ประสิทธิภาพ ให้มีความยืดหยุ่นที่จะสามารถแข่งขันได้ประสิทธิภาพของการจัดองค์กรใน ระบบนี้ขึ้นอยู่กับการปฏิบัติตามบทบาทหน้าที่ของทุกคนในการนำองค์กรไปสู่เป้าหมาย
- ระบบ The Malcom-Baldrige National Quality Award เป็นแนวทางการตรวจสอบ คุณภาพองค์กรซึ่งแนวทางนี้อาจนำมาใช้ในการตรวจสอบคุณภาพขององค์กรทางด้านการ

ศึกษา มีองประกอบ 7 ด้าน คือ

1. การเป็นผู้นำ
2. สารสนเทศและการวิเคราะห์
3. การจัดทำแผนยุทธศาสตร์
4. การพัฒนาและบริหารทรัพยากรมนุษย์
5. การบริหารกระบวนการผลิตบัณฑิต วิจัย และบริการวิชาการ
6. สัมฤทธิ์ผลทางวิชาการ
7. สัมฤทธิ์ผลในการผลิตบัณฑิต

- ระบบ CIPP (Context, Input, Process, Product) หมายถึง ระบบที่ใช้ในการประเมินตามด้านต่างๆที่เกี่ยวข้อง 4 ด้าน  คือ ด้านบริบท ด้านปัจจัยนำเข้า  ด้านการดำเนินการ  และด้านการผลิต

-  ระบบ 5 ส เป็นระบบพื้นฐานประกอบด้วย สะสาง คือการค้นหาและกำจัดสิ่งที่ไม่ จำเป็น สะดวก คือให้จัดระเบียบเรียบร้อย ง่ายต่อการใช้งาน สะอาด คือ ทำความสะอาด อย่างละเอียดทั่วถึง สุขลักษณะ คือ รักษาสุขภาพอนามัยให้ถูกสุขลักษณะและรักษา มาตรฐาน สร้างนิสัย คือสร้างนิสัย/วินัยและปฏิบัติให้เกิดความเคยชินสม่ำเสมอ

- ระบบ SBM (School Based Management) หมายถึง การบริการจัดการที่สถาน ศึกษามีอำนาจอิสระในการดำเนินงาน โดยมีคณะกรรมการสถานศึกษาทำหน้าที่กำกับและ ส่งเสริมสนับสนุนให้เป็นไปตามความต้องการและจำเป็นของสถานศึกษาเพื่อเพิ่ม ประสิทธิภาพของสถานศึกระบบประกันคุณภาพของแต่ละสถานศึกษาที่กำหนดขึ้นอาจจะผสมผสานวิธีการต่างๆ เข้าด้วยกัน แต่อย่างไรก็ตามจะตั้งอยู่บนพื้นฐานของ ปัจจัยนำเข้า (Input) กระบวนการ (Process) ปัจจัยผลผลิต (Output) ผลสัมฤทธิ์ (Outcome)

*************************************************************************************************

ตัวบ่งชี้ (Indicator) หมายถึง  ตัวประกอบ ตัวแปร หรือค่าที่สังเกตได้ ซึ่งบ่งบอกสถานภาพหรือสะท้อนลักษณะการดำเนินงานหรือผลการดำเนินงานที่สามารถวัดและสังเกตได้   เพื่อบอกสภาพทั้งทางเชิงปริมาณและเชิงคุณภาพในประเด็นที่ต้องการ ในภาษาไทยมีที่ใช้อยู่หลายคำ  เช่น  ตัวชี้วัด ดัชนี  ซึ่งตัวบ่งชี้ในการประเมินคุณภาพฯ  ภายนอกรอบสามจะประกอบด้วยตัวบ่งชี้  สามกลุ่มดังนี้

ตัวบ่งชี้พื้นฐาน หมายถึง  ตัวบ่งชี้ที่ประเมินภายใต้ภารกิจหลักของสถานศึกษาบนพื้นฐานที่ทุกสถานศึกษาต้องมีและปฏิบัติได้  ซึ่งสามารถชี้ผลลัพธ์และผลกระทบได้ดีและมีความเชื่อมโยงกับการประกันคุณภาพภายใน

ตัวบ่งชี้มาตรการส่งเสริม หมายถึง  ตัวบ่งชี้ที่ประเมินผลการดำเนินงานของสถานศึกษา  โดยมีการกำหนดแนวทางพัฒนาเพื่อร่วมกันเพื่อชี้แนะ  ป้องกัน และแก้ไขปัญหาสังคมตามนโยบายของรัฐบาล ซึ่งสามารถปรับเปลี่ยนตามกาลเวลาและสภาพปัญหาสังคมที่เปลี่ยนไป  โดยมีเป้าหมายที่แสดงถึงความเป็นผู้นำสังคมและแก้ไขปัญหาสังคมของสถานศึกษาในการพัฒนาผู้เรียน

ตัวบ่งชี้อัตลักษณ์ หมายถึง  ตัวบ่งชี้ที่ประเมินผลผลิตตามปรัชญา ปณิธาน พันธกิจและวัตถุประสงค์ของการจัดตั้งสถานศึกษา  รวมถึงความสำเร็จตามจุดเน้นและจุดเด่นที่ส่งผลสะท้อนเป็นเอกลักษณ์ของแต่ละสถานศึกษาโดยได้รับความเห็นชอบจากคณะกรรมการสถานศึกษาและสังกัด

*************************************************************************************************

การประเมินคุณภาพภายใน   ( Internal Quality Assessment)

หมายถึง การประเมินคุณภาพการจัดการศึกษา การติดตามและการตรวจสอบคุณภาพ และมาตรฐานการศึกษาของสถานศึกษาที่กระทรวงศึกษาธิการประกาศกำหนดสำหรับการประกันคุณภาพภายในซึ่งกระทำ  โดยบุคลากรของสถานศึกษานั้น หรือหน่วยงานต้นสังกัดที่มีหน้าที่กำกับดูแลสถานศึกษา

การประเมินคุณภาพภายนอก ( External Quality Assessment)

หมายถึง  การประเมินคุณภาพการจัดการศึกษา การติดตามและการตรวจสอบคุณภาพ และมาตรฐานการศึกษาของสถานศึกษาซึ่งกระทำ โดยสำนักงานรับรองมาตรฐานและประเมินคุณภาพการศึกษา

(องค์การมหาชน) หรือผู้ประเมินภายนอก

 การประเมินแบบกัลยาณมิตร (Amicable Assessment)

หมายถึง การประเมินคุณภาพตามปรัชญาและแนวปฏิบัติการประเมิน เพื่อเรียนรู้และพัฒนาคุณภาพที่เป็นกระบวนการสัมพันธ์เชื่อมโยงของสรรพสิ่ง และถักทอความร่วมใจของทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้องกับระบบประกันคุณภาพการศึกษา  ให้เข้าใจและเข้าถึงความจริงเชิงคุณค่าแบบองค์รวมด้วยความเป็นกลาง โดยใช้หลักกัลยาณมิตรธรรมเป็นพื้นฐานในการประเมิน  เพื่อพัฒนาผู้เรียนและคุณภาพการศึกษาประกอบด้วยกระบวนการ 4 ขั้นตอน คือ ขั้นที่1 ส่งเสริมและพัฒนา   ขั้นที่ 2  สร้างความศรัทธาต่อผู้ประเมิน ขั้นที่ 3 เพียรประเมินอย่างกัลยาณมิตร และขั้นที่ 4 ชี้ทิศทางและเสริมแรงพัฒนา

ในส่วนของการประเมินอย่างกัลยาณมิตร  ผู้ประเมินพึงใช้หลักธรรมเพื่อสร้างความศรัทธา ความไว้วางใจและความเป็นมิตร ตามกัลยาณมิตรธรรม 7 ¹ ดังนี้ 

1 ปิโย : น่ารัก เป็นที่สบายใจ และสนิทสนม ชวนให้อยากเข้าปรึกษาไต่ถาม

2 ครุ :  น่าเคารพ ประพฤติตนสมควรแก่ฐานะ ทำให้เกิดความรู้สึกอบอุ่นใจ เป็นที่พึ่งและรู้สึกปลอดภัย

3 ภาวนีโย : น่ายกย่อง มีความรู้และภูปัญญาแท้จริง เป็นผู้ฝึกอบรมและปรับปรุงตนเองอยู่เสมอ

4 วต_ฺตาจ : รู้จักพูดให้ได้ผล รู้จักชี้แจงให้เข้าใจ รู้ว่าเมื่อไรควรพูดอะไร อย่างไร คอยให้คำแนะนำว่ากล่าว  ตักเตือน เป็นที่ปรึกษาที่ดี

5 วจนกฺขโม  : อดทนต่อถ้อยคำ พร้อมที่จะรับฟังคำปรึกษาซักถาม คำเสนอแนะ วิพากษ์ วิจารณ์ อดทนฟังได้ ไม่เบื่อ ไม่แสดงอารมณ์ฉุนเฉียว

6  คมฺภีรญจ กถํ กตฺตา : สามารถอธิบายเรื่องยุ่งยากซับซ้อนให้เข้าใจได้

7  โน จฏฐาเน นิโยชเย : ไม่แนะนำเรื่องเหลวไหล หรือชักจูงไปในทางที่เสื่อมเสีย

 *****************************************************************************************

ผู้ประเมินภายนอก ( External Assessor)

หมายถึง บุคคลหรือหน่วยงานที่ได้รับการรับรองจาก สมศ. ให้ทำการประเมินคุณภาพภายนอกสถานศึกษาระดับต่างๆตามคุณสมบัติและหลักเกณฑ์ที่ สมศ. กำหนดโดยไม่มีผลประโยชน์ทับซ้อน

 ผู้ประเมินภายใน ( Internal Assessor)

หมายถึงบุคคลหรือหน่วยงานที่ได้รับการแต่งตั้งจากสถานศึกษาหรือต้นสังกัดให้ทำการประเมินคุณภาพภายในสถานศึกษาระดับต่างๆ

ผู้ประเมินอภิมาน (Meta Evaluator)

หมายถึง บุคคลที่มีคุณสมบัติครบถ้วนและได้รับการรับรองจากหน่วยประเมินและ สมศ. ให้ทำการพิจารณา กลั่นกรอง ตรวจสอบ รายงานการประเมินคุณภาพภายนอก ซึ่งแบ่งออกเป็น

- ผู้ประเมินอภิมานภายใน ( Internal  Meta Evaluator )

หมายถึง บุคคลที่มีคุณสมบัติครบถ้วนและได้รับการรับรองจากหน่วยประเมินให้ทำการพิจารณา  กลั่นกรองและให้รับรองรายงาน การประเมินคุณภาพภายนอกระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน

-ผู้ประเมินอภิมานภารนอก (External Meta Evaluator )

หมายถึง บุคคลที่มีคุณสมบัติครบถ้วนและได้รับรองจาก สมศ. ให้ทำการพิจารณา กลั่นกรอง ตรวจสอบและให้การรับรองรายงานการประเมินคุณภาพภายนอกสถานศึกษาทุกระดับ ตามมาตรฐานรายงานการประเมินคุณภาพภายนอกที่ สมศ. กำหนด

*****************************************************************************************

ผู้มีความสามารถพิเศษ (Gifted Student)

หมายถึง ผู้ที่มีคุณสมบัติพื้นฐานเหมือนผู้เข้าศึกษาตามหลักสูตรปรกติแต่มีความสามารถเป็นพิเศษในด้านสติปัญญา ความรู้ความสามารถ หรือคุณสมบัติอื่นใดที่สะท้อนความเป็นผู้มีความสามารถพิเศษตามที่หลักสูตรนั้นๆ กำหนด

ผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย (Stakeholder)

หมายถึง กลุ่มคนที่ได้รับผลกระทบ หรืออาจได้รับผลกระทบจากการดำเนินการและความสำเร็จของสถาบัน  เช่น นักศึกษา ผู้ปกครอง สมาคมผู้ปกครอง ผู้ปฏิบัติงาน คู่ความร่วมมือทั้งที่เป็นทางการและไม่เป็นทางการ คณะกรรมการกำกับดูแลสถาบันในด้านต่างๆ ศิษย์เก่า นายจ้าง สถาบันการศึกษาอื่นๆองค์การที่ทำหน้าที่กำกับดูแลกฎระเบียบ องค์การที่ให้เงินสนับสนุน ผู้เสียภาษี ผู้กำหนดนโยบาย ผู้ส่งมอบ ตลอดจนชุมชนในท้องถิ่นและชุมชนในท้องถิ่นและชุมชนวิชาการหรือวิชาชีพ

  ****************************************************************************************

 

บทบาทของหน่วยงานที่รับการประเมินคุณภาพภายใน

เตรียมการก่อนการตรวจเยี่ยม

1.จัดทำ SAR ของหน่วยงาน

2.ส่งให้คณะผู้ประเมิน 2 สัปดาห์  (ก่อนการตรวจเยี่ยม)

3.แจ้งรายชื่อผู้ประสานงาน 

4.ประสานงาน

การเตรียมเอกสารสำหรับการประเมิน

-ข้อมูลที่นำเสนอควรเป็นข้อมูลชุดเดียวกัน

- หมายเลขเอกสารต้องตรงกัน

- ควรบ่งชี้เพื่อให้หาง่าย

- เอกสารแผ่นปลิวจะต้องจัดไว้ให้เรียบร้อย

- จัด Computer เพื่อดูข้อมูลทาง IT

- ในกรณีที่เอกสารอยู่ในพื้นที่จะต้องบ่งชี้

การเตรียมบุคลากร

- สร้างความเข้าใจ (ฝึกอบรมชี้แจง)

- ทำความเข้าใจเกี่ยวกับประเมินคุณภาพ

- ทำความเข้าใจในภารกิจของหน่วยงาน

- ให้ซักถาม อภิปราย

- เน้นการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง

เตรียมผู้ที่ทำหน้าที่ประสานงาน

- ทำความเข้าใจทุกกิจกรรม

- เข้าใจภาระหน่วยงาน

- มีข้อมูลของผู้ประเมิน

- ประสานงานล่วงหน้า

- อำนวยความสะดวก/แก้ไขปัญหา

- จัดเตรียมสถานที่ทำงานให้คณะประเมิน

การดำเนินการระหว่างการตรวจเยี่ยม

- ให้บุคลากรได้เข้าฟังการชี้แจงของคณะผู้ประเมิน

- ปฏิบัติงานตามปกติ แต่เตรียมพร้อมสำหนับการเยี่ยมชม

- จัดผู้ประสานงานตลอดเวลาที่ผู้ประเมินดำเนินการ

- ให้โอกาสในการรับฟ้งข้อมูลป้อนกลับจากผู้ประเมิน

การดำเนินการหลังการตรวจเยี่ยม

- นำผลการประเมินเข้าที่ประชุมแจ้งบุคลากรทุกระดับ

- หาแนวทางส่งเสริม/พัฒนาจุดแข็ง/จุดที่ควรปรับปรุง

- กำหนดผู้รับผิดชอบ

- ทำ PDCA

******************************************************************************************